رشد مهارتهای کودکان (بازی و حرکات درشت) در سنین مختلف

رشد مهارتهای کودکان از نظر حرکتی، شناختی، درکی، اجتماعی و بازی در سنین مختلف

در این مطلب به توصیف رشد مهارتهای کودکان از نظر حرکتی و پردازشی از طریق بازی و در زمینه های اجتماعی، فرهنگی و جسمی می پردازیم.

کارها و فعالیتهای کودک به عنوان بازی در سه گروه سنی شیرخوارگی (که بین سنین تولد تا ۲ سالگی می باشد)، کودکی نخستین (نوپا) (۵-۲ سالگی) و کودکی میانی (۱۰-۶سالگی ) و نیز زمینه ها و توانایی های فردی که منتهی به رشد بازی می شود، دسته بندی می گردد. اگر چه کارهای کودکان در یک سن خاص، مشابه یکدیگر می باشند با این وجود زمینه ها، فعالیت ها و توانایی های فردی متفاوت منجر به عملکرد کاری منحصر به فرد هر کودک می شود. منحصر به فرد بودن رشد مهارتهای کودکان و نحوه ی ارتباط این اجزا، کلید تحلیلی رشد عملکرد کاری او می باشد.

کاردرمانگران اغلب از بازی به منظور مشارکت کودک در فرایند درمان استفاده می نمایند. از آنجاییکه فعالیتهای در قالب بازی، خود برانگیزاننده بوده و کودک را قادر به خودسازماندهی درمورد اهداف ارائه شده می نماید، به عنوان ابزاری در جهت ارتقا عملکرد نیز شناخته می شوند.

کودکان تلاش و انرژی زیادی را صرف بازی می کنند زیرا برای آنها لذت بخش بوده و شادی آور است. دراین مطلب سعی شده تا به رشد مهارتهای کودکان از نظر بازی و مهارتهای حسی ، حرکتی و حرکات درشت از تولد تا دو سالگی پرداخته شود و در مطالب بعدی به رشد مهارتهای حرکتی ظریف، پردازش و شناخت و مهارتهای مربوط به تعامل و روابط اجتماعی از بدو تولد تا دوسالگی می پردازیم.

شیرخواران: از بدو تولد تا ۲ سالگی

– بازی

بازی شیرخوارگان در ۱۲ ماه اول زندگی به صورت اکتشافی و اجتماعی و مربوط به برقراری پیوند با مراقبان خویش می باشد.

این بازی ها در هرمرحله با یکدیگر هم پوشانی دارند (بازی اکتشافی با مو یا صورت والد و در آغوش گرفتن کودک حین بازی با اشیا منجر به شکل گیری پیوند می شود).

تقلید از دیگران، یکی از ابتدایی ترین روشهای تعامل اجتماعی است.

بیشتر زمان بیداری و هوشیاری شیرخوارصرف بازی اکتشافی در آغوش یا کنار مراقب می شود. به بازی های اکتشافی بازی حسی – حرکتی هم گفته می شود.

این نوع بازی ها به دلیل لذت از احساس فیزیکی آن به آسانی قابل اجرا می باشند مانند حرکت دادن های تکراری اسباب بازی به منظور ایجاد تجارب حسی شنیداری دیداری و لمسی است.

شیرخوار وسایل بازی را دردهان می گذارد. آنها را در هوا تکان می دهد و سطوح آنها را با دستان خود بررسی می نماید. این فعالیتها موجب یادگیری ادراکی و ایجاد لذت برای نوزاد می شود.

دردومین سال زندگی شیرخوار به بازی های کارکردی و بازیهای ربطی می پردازد. بدین صورت که کارکرد یک شی و نحوه ی کنش در مقابل آن، درک می شود.

کودکان ابتدا اشیا را روی خود مورد استفاده قرار می دهند (به طور مثال وانمود می کند که از یک فنجان چای می نوشد) این کنش های خود فرمان self – directed action)) آغاز بازیهای وانمودی را نوید می دهد. کم کم کودک علت و معلول را می شناسد. برای مثال با تلفن اسباب بازی شماره می گیرد و عروسک کوکی را برای شنیدن صدای لذت بخش آن کوک می کند.

– مهارتهای حسی – حرکتی

پاسخهای حرکتی نوپایان، به رشد و سازماندهی ادراکی آنها منتهی می شود. اولین حرکات نوپایان به صورت بازتابی می باشد که نشان از توانایی پردازش و یکپارچگی اطلاعات حسی است. آگاهی و توجه به محرکات دیداری، شنیداری و لمسی و خوگیری با توانایی فرو نشاندن دروندادهای حسی را نشان می دهد (برای مثال خوابیدن بدون توجه به صداهای محیط اطراف).

در اولین ماه زندگی، شیرخوار در وضعیت دمر سرخود را از یک طرف به طرف دیگر حرکت می دهد و در وضعیت نشسته با حمایت، سر خود را صاف نگه می دارد.

در چهارماهگی سرخود را در وضعیت دمر برای دیدن اطراف بلند می کند.

در شش ماهگی می تواند روی ساعد ها از یک طرف به طرف دیگر حرکت کند و دستش را برای گرفتن شی بالا بیاورد و عرض اتاق را برای غلتیدن طی می کند (البته کودکان سنگین وزن ممکن است غلتیدن را ماهها پس از آن آغاز کنند). برخی نوزادان ممکن است از غلتیدن اجتناب کنند که دلیل آن می تواند حساسیت بیش از حد سامانه دهلیزی (vestibular) باشد.

بسیاری از شیرخواران در هفت ماهگی به طور مستقل می نشینند و اغلب برای گرفتن اشیا دور از دسترس تقلا می کنند. در ۱۲ ماهگی معمولا به طور مستقل از وضعیت خوابیده به حالت نشسته می آیند. بسیاری از شیرخواران ۱۲-۱۰ ماهه عرض اتاق یا سراشیبی ها را به سرعت با چهاردست و پا رفتن طی می کنند. در ۱۲ ماهگی کودک انتقال وزن بدن از یک پا به پای دیگر را یاد می گیرد یا با کمک، گام های کوچک به جلو بر می دارد. تا ۱۸ ماهگی راه رفتن به این صورت ادامه پیدا می کند که کودک اغلب به علت تعادل ناکافی می افتد و همچنان از سطح اتکای وسیع در راه رفتن استفاده می کنند.

مهارتهای حرکتی درشت نوزادان از بدو تولد تا ۶ ماهگی

بلند کردن سر (۴-۳ ماهگی ) و بلند کردن تنه در حالت دمر (۶-۴ ماهگی )
نشستن با تکیه بردستها
به بالا و پایین تکان خوردن در حالت ایستاده با حمایت والدین
غلتیدن از یک مکان به مکان دیگر

مهارتهای حرکتی درشت نوزادان از ۶ الی ۱۲ ماهگی

نشستن مستقل
غلتیدن از یک مکان به مکان دیگر
آمدن به وضعیت نشسته به صورت مستقل
چرخیدن در وضعیت نشسته
ایستادن با حمایت
بازی کردن در حالت ایستاده با تکیه بر یک وسیله
چهاردست و پا رفتن در ابتدا روی شکم و سپس روی چهاراندام (۱۰ ماهگی )
راه رفتن با گرفتن یک شخص یا یک تکیه گاه (۱۲ ماهگی )

از آنجاییکه راه رفتن فرصت اکتشافی جدید و حس خود مختاری را ایجاد می نماید کودکان از انگیزه ی بالایی برای تمرین آن برخوردارند. بنابراین والدین می بایست مراقب آنها در تماس با اشیا و مکانهایی که پیشتر قابل دسترسی نبوده، باشند.

مهارتهای حرکتی درشت از ۱۲ الی ۱۸ ماهگی

در ۱۸-۱۲ ماهگی بازی کردن در وضعیت ایستاده را تجربه می کنند.
می توانند به حالت چمباتمه رفته و وسایل بازی را از روی زمین بردارند.
از صندلی بزرگسالان بالا بروند و روی آن بنشینند.
توپ را سریع و باقدرت پرتاپ کنند.
حین راه رفتن اسباب بازیها را بکشند.
با گرفتن نرده از پله ها بالا بروند.
هل دادن و کشیدن جعبه و وسایل بازی بزرگ را تجربه کنند.

مهارتهای حرکتی درشت از ۱۸ الی ۲۴ ماهگی

در ۲۴- ۱۸ ماهگی قادر هستند از وسایل راندنی بدون استفاده از پا (برای مثال ماشین های اسباب بازی برقی) استفاده کنند.
به توپ با پا به سمت جلو ضربه بزنند.
توپ را به هدف های بزرگ پرتاپ کنند.
پرش با دوپا را تجربه می کنند و از پله ها بالا و پایین می روند.