اختلالات نوشتاری و دستخط در کودکان

اختلالات دستخط در کودکان  

 نوشتن مهارتی است که علاوه بر قدرت کافی در عضلات دست، به کنترل وضعیتی مناسب ستون فقرات، هماهنگی چشم و دست، ادراک بینایی، کنترل حرکات ظریف، کنترل مناسب حرکات کره چشم و نحوه به دست گرفتن مداد وابسته است. نوشتن مانند هر حرکت دیگری به حس و پسخوراندهای حسی وابسته است لذا حس های لمس و فشار عمقی و بینایی در فرآیند نوشتن بسیار موثرند. ضعف در پردازش حس عمقی باعث می شود مهارتهای بینایی بیشتر در نوشتن دخالت کنند. مهارتهای یکپارچگی بینایی- حرکتی در نسخه برداری از حروف و کلمات و انتقال کودک از مرحله خط کتابی به خط تحریری بسیار موثرند. دیده شده است که یکی از دلائل اختلالات دستخط کودکان که مشکلات نوشتاری دارند، به این دلیل است که نوشتن بیشتر به بینایی وابسته است.

     در شروع یادگیری نوشتن عوامل درکی- حرکتی در آموزش نوشتن اهمیت بیشتری دارند و به تدریج با بزرگتر شدن کودک عوامل زبانی و شناختی نوشته های او را بیشتر تحت تاثیر قرار می دهند. مشکلات حافظه کاری می تواند باعث سختی و کندی نوشتن شود و چون نوشتن بصورت فرآیندی اتوماتیک( خودکار ) در نیامده است بیشتر حواس کودک به حرکات مربوط به نوشتن است و نمی تواند از کلمات و عبارات مناسب استفاده کند.

     در شروع یادگیری نسخه برداری از حروف بهتر است صفحه کاغذ بدون خط راهنما باشد چون خود خط راهنما می تواند به عنوان یک عامل مزاحم باعث مشکلاتی در کشیدن و شکل دادن به حروف گردد. درک روابط اندام های بدن مثل بالا و پایین و زیر و رو، بازشناسی و الگوبرداری از اندازه ­ها و شکل­های گوناگون، درست گرفتن مداد، وضعیت کاغذ و طرز قرار گرفتن بدن نسبت به کاغذ از دیگر مهارت­های پیش­ نیاز نوشتن هستند.

     تحقیقات اخیر نشان می­دهد بین گرفتن مداد و خوانایی و سرعت نوشتن ارتباطی وجود ندارد بلکه شکل گرفتن مداد بعلاوه مشکلات حسی عمقی است که می ­تواند باعث ضعف در نوشتن و اختلالات دستخط کودکان گردد. دختران خواناتر و سریعتر از پسران می­ نویسند و مشکلات نوشتاری در پسران شایع­تر است. با رشد کودک اندازه نوشته­ هایش کوچکتر شده، شکل حروف و فاصله ­گذاری و راستای افقی حروف و کلمات بهتر و دقیق ­تر شده و به استاندارد نزدیک­ تر می­ شوند. هر کودک شکل دست­نویسی خودش را پیدا می­ کند و ممکن است از خلاصه ­نویسی یا سرهم نویسی استفاده کند. خط هر فرد هم کاملا انحصاری است و می ­تواند بیانگر خصایص فردی او باشد.

     همچنین بررسی ها نشان می­ دهد مهارتهای بینایی- حرکتی همبستگی قوی با یادگیری نوشتن دارند که این همبستگی بیشتر از همبستگی بین مهارتهای نوشتاری با هوش یا مهارتهای انگشتان یا ادراک بینایی است.

🔹دلایل کند نویسی کودکان و راهبردهای درمان پیشنهادی :

👈ضعف عضلات انگشت

👈بد گرفتن مداد

👈کوتاه بودن مداد

👈بد نشستن و ارتفاع صندلی

👈بد گذاشتن کاغذ روی میز

👈چپ دست بودن

👈گذاشتن سر روی میز و نزدیک دفتر و کتاب موقع نوشتن

👈برتری چپ چشمی و برتری راستی بدنی

👈نارسایی بینایی و ضعف بینایی چشم

👈سرعت عمل پایین در انجام کارهای ظریف و شخصی مثل لباس پوشیدن و دگمه بستن و…

👈زیاد بودن مطالب درسی

👈نداشتن فرصت برای یادگیری  و تمرین و رقابت با دوستان

👈انجام دادن تکالیف توسط والدین

👈توقع زیادی و جاه طلبی کودک و والدین

👈فقدان انگیزه برای یادگیری

👈سرکوفت زدن به دست خط و عدم دادن پاداش به میزان تلاش کودک

👈شروع زودتر از موعد مقرر آموزش نوشتن مثل پیش دبستانی یا خط نستعلیق و شکسته نستعلیق قبل از ۹سالگی.

👈آموزش غلط یا عدم کنترل و نظارت صحیح قلم و مداد به دست گرفتن در کلاس توسط معلم و در منزل توسط والدین

👈خود کتاب درسی برای بخصوص کلاس اول که دو نوع خط نسخ و نستعلیق و شکسته نستعلیق را معرفی کرد و موحب سردرگمی دانش آموزان شده.

🔹راهبردهای پیشنهادی برای درمان کندنویسی با منشاء ضعف عضلات :

▪️از دلائل اختلالات دستخط کودکان که به ضعف فیزیکی کودک برمیگردد “ضعف ماهیچه های انگشتان دست” است. ممکن است فردی هیکلی باشد و دارای ماهیچه های پیچ در پیچ باشد اما قدرت کافی برای کنترل قلم را نداشته باشد . چون ماهیچه های انگشتانش بکار نیفتاده باشند.

▪️وظیفه ی نوشتن و کنترل قلم بر عهده ی ماهیچه های بین مفاصل انگشتان است . اگر این ماهیچه ها بر اثر عدم تمرین و فعالیتهای ظریف ، به حد کافی قوی نشده باشند دست در کنترل قلم و اجرای خواسته های ذهن دچار تزلزل شده و خط فرد به نظر ناهماهنگ و نازیبا به نظر می رسد. پس اشکال در عضلات ضعیف انگشتان است که زود خسته می شود و کم رنگ می نویسد.

•  بهتر است به خط نسخ بنویسد نه شکسته نستعلیق (نه زیبا نویسی).ابتدا درست نویسی را یاد بگیرد بعد زیبا نویسی.
• خط دفتر را رنگی کنید.یک خط در میان بنویسد.مثلا یک خط سبز زمینه باشد.یک خط زمینه نارنجی.
• از دفتر شطرنجی نیز می توانید استفاده کنید.برای نوشتن نسخ کلمات.
• تایپ با کیبورد را نیز در منزل با خط نسخ شروع کند.
• انداختن کش اسکناس به دور انگشتان دستی که می نویسد و سپس باز کردن انگشتان تا کش به شکل النگو در مچ بیفتد.
• ورزش انگشتان را شروع کند مثل حرکت انگشتان بر روی پلکان رفتن.بالا و پایین رفتن.
• خمیر بازی چنگ زدن به آن ورز دادن خمیر با دو انگشت سبابه و اشاره
• رنگ کردن نقاشی 
• کشیدن نقاشی
• کشیدن خط به موازات اشکال یا خطوط هندسی ( مثلا سعی کند در داخل یک مثلث یک مثلث کوچکتر به موازات آن بکشد)
• کشیدن خطوط مدور از راست به چپ و از چپ به راست بصورتی که مچ دست کاملا بچرخد.
• کشیدن خط راست از بالا به پایین و از پایین به بالا بصورت یک در میان .
• کشیدن نقاشی در یک کاغذ کوچک.
• کامل کردن ظرائف یک نقاشی.
• چرخاندن قلم در بین انگشتان و خطوط مدور کشیدن.
• دوایر خیلی کوچک را رنگ کردن بطوری که رنگ از خط دایره بیرون نزند.
• ربع دایره، نیم دایره و دایره کشیدن (دقیق نبودن مهم نیست، مهم تلاش در این راه است).
• حرکت کردن موج وار قلم و کشیدن خطوط مارپیچی (از بالا به پایین . از پایین به بالا. از راست به چپ و از چپ به راست)

– کند نویسی و دلایل بروز آن